Afayen llugares de cultu Mayas nos cenotes del Yucatán

La rede soterraña de cueves afayaes nel Estáu de Yucatán. Semeya: Mauricio Marat.

Arqueólogos del Institutu Nacional d'Antropoloxía ya Historia de México (INAH) descubrieron nel Estáu de Yucatán la rede soterraña de cueves que los antiguos Mayas creyíen qu'aportaba a Xibalbá, l'inframundu.

L'equipu d'especialistes de la Universidá Autónoma de Yucatán, atopó dellos templos nestos espacios soterraños de cueves y cenotes (pozos y ríos sagraos) que, según el Popol Vuh -el llibru sagráu de la mitoloxía Maya-, conducía al mundu los muertos, un espaciu somorguiáu con cases, au habíen superar dures pruebes.

Los arqueólogos camienten que los espacios de culto afayaos, construcciones perellaboraes allugaes en dellos casos n'espacios de mui difícil accesu (pozos de fasta 40 metros de fondura), teníen como oxetu reverenciar a Xibalbá.

Dientro d'una de les cueves allugóse un sacbé (calzada) de casi cien metros de llargor, bien cimentada, asemeyada a los del enclave maya de Chichén Itzá, consideráu ún de los centros d'esta cultura na antigüedá.

Poles sos dimensiones, trátase del primer sacbé soterrañu. La calzada xira a costa fecha pa contra'l llugar nel que s'afaya un llagu, au s'atopa una columna d'estalactites y estalagmites que paez una ceiba, l'árbol de la vida pa los Mayas.

El camín termina en tres plataformes que lleguen al agua. El patrón ye asemeyáu al de la cueva de Balakanché, en Chichén Itzá. Delles de les cueves presenten una especie de portal natural tapiáu con piedres llabraes, con un pequeño pasu que nun llega al metro d'altor. Nestos espacios atoparon tamién restos óseos humanos y de cerámica, a manera d'ofrenda tapecía en dalgún caché; escultures como la que paez aludir a un sacerdote col tocáu del dios de la muerte, así como glifos pintaos y grabaos.

La mayoría los oxetos daten del Clásicu Terminal (750-850 d. de C.), siendo la más antigua un cántaru de 1.900 años atopáu nel norte de Yucatán. Pel momentu, atopáronse catorce d'estos llugares con elementos rituales. L'afayu, allugáu nel proyeutu denomáu "El culto al cenote en el centro de Yucatán", paez reproducir lo asentao sobre les creyencies mayas en fuentes históriques como'l Popol Vuh. Les investigaciones ampliaránse darréu pa esplorar los resclavos del cultu soterrañu.

En cróniques de 1562 sobre la persecución de la idolatría tres de la conquista española, cítense 17 cueves y cenotes au se facíen ritos mayas, de los que nueve fueron allugaos. Siete d'ellos conteníen restos óseos, dos en gran cantidá.

> La noticia, equí. Gracies, Pachu!.